Mgr inż. RYSZARD OSSOWSKI Dyrektor Zespołu Szkół Włókienniczych Nr 1 w Łodzi

Początki działalności Szkoły

Szczególne znaczenie po odzyskaniu niepodległości w 1918r, dla teraźniejszości i przyszłości polskiego narodu miało zbudowanie własnego, z gruntu nowego systemu oświatowego. Już w grudniu 1918 r. ówczesny minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego ogłosił program oświatowy oparty :na bardzo postępowych zasadach. Program ten został przyjęty w kwietniu 1919 r. przez Sejm Nauczycielski, a na jego podstawie na tymże forum opracowano zasady demokratycznego w swej istocie, ustroju szkolnego. Wydarzenia te, a także starania nielicznej grupy polskich specjalistów rozumiejących potrzebę uniezależnienia przemysłu włókienniczego od fachowców cudzoziemskich legły u podstaw utworzenia łódzkiej szkoły włókienniczej.

Wiążące decyzje w tej sprawie zapadły ma zwołanym w Łodzi w dniach od 27 do 29 maja 1919 r. zjeździe w sprawie szkół zawodowych na terenie Łodzi, w którym oprócz dyrektora Departamentu Szkolnictwa Zawodowego Ministerstwa WR i OP brali udział przedstawiciele Rady Miejskiej, Stowarzyszenia Techników Łódzkich, Związku Przemysłu Włókienniczego, Kupców, Resursy Rzemieślniczej, Stowarzyszenia Majstrów Fabrycznych, Polskiej Macierzy Szkolnej, Magistratu m. Pabianic oraz liczni ,przemysłowcy. Na zjeździe tym wskazywano na pilną potrzebę utworzenia w Łodzi szkoły przemysłowej, przeznaczając dla jej potrzeb całą bazę materialno -techniczną po dawnej Szkole Rękodzielniczo-Przemysłowej.

Postulat Zjazdu zastał przyjęty przez Ministerstwo WR i 0P, które aktem z dnia 10 lipca 1919 r. na organizatora i dyrektora szkoły powołało Adama Trojanowskiego, dyrektora Przędzalni WOLA w Warszawie.

Inż. Adam Trojanowski był cenionym w kraju u praktykiem i teoretykiem techniki włókienniczej. Urodził się 2 kwietnia 1869 r. w Warszawie. Studia techniczne odbywał w Szkole Technicznej w Chemnitz w Saksonii, a po ich ukończeniu przez 30 lat pracował w zakładach przemysłu włókienniczego Łodzi, Sosnowca, Zawiercia, Częstochowy i Warszawy. Opublikował kilka prac naukowych z zakresu przędzalnictwa. Decyzja Ministerstwa była więc wyrazem uznania dla jego doświadczenia i wiedzy fachowej.

Prace organizacyjno-przygotowawcze pod kierunkiem dyr. A. Trojanowskiego trwały krótko, bo już 19 października 1919 r. Ministerstwo powołało do życia szkolę pod nazwą Państwowa Szkoła Włókiennicza w Łodzi, otwierając jednocześnie trzy wydziały: przędzalniczy, tkacki i farbiarsko-wykańczalniczy. Zajęcia dydaktyczne w roku szkolnym 1919-1920 rozpoczęto 23 października, a w dnia następnym odbyło się uroczyste otwarcie Szkoły.

Pierwsze lata istnienia Szkoły były trudne. Mimo podejmowanych licznie działań propagandowych zgłaszało się mało kandydatów, np. w roku szkolnym 1919-1920 zgłosiło się ogółem 50 kandydat6w, a w następnym 43: Wynikało to w dużej mierze z postawy łódzkiego społeczeństwa, w którym istniało przekonacie o niższej randze szkoły zawodowej w stosunku do szkoły ogólnokształcącej. Wyraźną poprawę w tym zakresie daje się zauważyć dopiero w roku 1925, w którym przyjęto 69 kandydatów.

Trudne początki dotyczyły również bazy materiałowo-technicznej Szkoły. Główny budynek szkolny zajęty był przez różne urzędy, jak np. Sąd Okręgowy, Zakład Badania Żywności, Zakład Bakteriologiczny, Miejską Odkażalnię oraz przez osoby prywatne. Duża część majątku Szkoły została zrabowana przez Niemców, a część została przez Wydział Gospodarczy Miasta przydzielona różnym urzędom i instytucjom. Tylko ok. 20-25% stanu posiadania dawnej Szkoły Rękodzielniczo-Przemysłowej zdołano odzyskać. Do trudności tych dołączyły się jeszcze i inne, związane z kompletowaniem personelu nauczycielskiego i pomocniczego.

Jednakże dzięki niezwykłej energii i konsekwentnej uporczywości dyr. A.Trojanowskiego, przychylności władz miejskich oraz pomocy udzielanej przez Izbę Przemysłowo-Handlową i Radę Opiekuńczą Szkoły, młoda uczelnia z roku na rok powiększała swój stan posiadania. W roku 1920 Szkoła odzyskała pawilon włókienniczy, który przeznaczono na przędzalnię cienkoprzędną i na warsztaty mechaniczne. Dopiero jednak od 1 marca 1930 r. po wyprowadzeniu się Sądu Okręgowego, Szkoła stała się właścicielem wszystkich pomieszczeń zajmowanych przez Szkolę Rękodzielniczo - Przemysłową.

Przemiany w strukturze organizacyjnej Szkoły

Uruchomienie w pawilonie włókienniczym warsztatów ręcznej i mechanicznej obróbki metali umożliwiło otwarcie od 1 września 1920r, nowego, czwartego z kolei, Wydziału Mechanicznego,

Dyr. A. Trojanowski czynił starania o otwarcie w Szkole wydziału dziewiarskiego. Inicjatywa ta zyskała poparcie wojewódzkiego Wydziału Przemysłu i Handlu, Związku Przemysłu Dzianego i Związku Fabrykantów Pończoszników, Ministerstwo WR i OP zobowiązało się do pokrywania kosztów osobowych pod warunkiem wyposażenia Szkoły przez przemysł w maszyny, warsztaty i inne potrzebne urządzenia. Warunek ten został spełniony i 1 września 1929r, mimo różnych jeszcze braków, otwarto, piąty z kolei, Wydział Dziewiarski.

Łódzki Oddział Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP) w końcu roku 1929 wystąpił, za pośrednictwem dyrekcji Szkoły, do Kuratorium Okręgu Łódzkiego z propozycją utworzenia wydziału elektrycznego. Zaczątki bazy materialno-technicznej dla tego wydziału już istniały, albowiem SEP zorganizowało tutaj dla potrzeb prowadzonych przez siebie kursów wieczorowych pracownię elektryczną, która była własnością Szkoły. Starania dyrekcji oraz SEP przy współudziale Izby Przemysłowo - Handlowej doprowadziły do wydania przez Ministerstwo WR i OP w dniu 19 czerwca 1930r, zarządzenia o otwarciu Wydziału Elektrycznego.

Szkoła w latach 119--1930 miała rangę jednej z najpoważniejszych średnich szkół zawodowych w Polsce. Wielka w tym zasługa jej pierwszego dyrektora inż. A. Trojanowskiego, który za swe zasługi w kształtowaniu wielkości Szkoły otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Polonia Restituta. Pomagało mu w tym wielu nauczycieli. W początkowym okresie istnienia Szkoły na wyróżnienie zasługują: Bolesław Gabler, Marian Sokołowvski, Aleksander Nalepiński, Bronisław Moczulski, Jan Pasierbiński, Józef Czopowski i Stanisław Łatkiewicz. Przy organizowaniu Wydziału Dziewiarskiego wyróżnił się Wiktor Solecki; a Wydziału Elektrycznego Leopold Temerson.

8 marca 1933 r. na podstawie ustawy o nowym ustroju szkolnym, ogłoszonej w dniu 11 marca 1932 r. (ustawa jędrzejowiczowska), nastąpiła zmiana nazwy Szkoły na Państwową Szkolę Techniczno - Przemysłową. Z wyjątkiem Wydziału Elektrycznego miała ona teraz status szkoły stopnia gimnazjalnego. Wydział Elektryczny przekształcono w roku 1937 na liceum.

Ministerstwo WR i 0P zarządzeniem z dnia 3 lipca 1936 r. dokonało reorganizacji Szkoły, polegającej na przekształceniu wydziałów na gimnazja. W ten sposób powstały, Państwowe Gimnazja: Przędzalnicze, Tkackie, Farbiarsko-Wykończalnicze, Dziewiarskie oraz Państwowe Gimnazjum Mechaniczne z czteroletnim kursem nauki. Przed reorganizacją okres nauki na wydziałach włókienniczych wynosił trzy lata, a na Wydziale Mechanicznym cztery lata. Zmiany te zostały niechętnie przyjęte przez u uczniów, absolwentów, grono nauczycielskie i większość społeczeństwa. Nowy system zamykał bowiem drogę absolwentom Szkoły do studiów wyższych.

Przed reorganizacją na czele każdego wydziału stał kierownik wydziału, którym z reguły był nauczyciel kierunkowego przedmiotu zawodowego. Teoretycznie kierownik wydziału odpowiadał za całość pracy dydaktyczno-wychowawczej i podlegał bezpośrednio dyrektorowi szkoły. W praktyce jednak zajmował się prawie wyłącznie sprawami danego warsztatu oraz szkolenia zawodowego zarówno teoretycznego jak i praktycznego. Sytuacja ta zmieniła się od roku 1932, kiedy to utworzono stanowiska kierowników warsztatów. Kierownik warsztatu odpowiadał za szkolenie praktyczne uczniów oraz całość pracy warsztatu i podlegał kierownikowi wydziału.

Po reorganizacji obowiązywała podobna struktura z tym, że miejsca kierowników wydziałów zajęli kierownicy gimnazjów i liceum.

Przez cały okres działalności w okresie międzywojennym Szkoła podlegała Kuratorium Okręgu Szkolnego Łódzkiego, a po jego zlikwidowaniu - Kuratorium Warszawskiemu.

Integralną częścią struktury organizacyjnej Szkoły był Zakład badania surowców i wyrobów włókienniczych oraz innych materiałów przemysłowych", powołany zarządzeniem Ministerstwa WR i OP z dn. 15 grudnia 1929 r. Miał on wprawdzie status samodzielnego zakładu państwowego zależnego od Ministerstwa WR i OP, ale był trwale związany ze Szkołą korzystając z jej zaplecza i lokalowego i materiałowego, a także z urządzeń i personelu i podlegał bezpośrednio dyrektorowi Szkoły. Oprócz pełnienia roli usługowej na zewnątrz, instytucja ta była pracownią doświadczalną dla uczniów klas starszych. Zajęcia w Zakładzie włączone były do procesu dydaktycznego, a ich celem było zapoznawanie uczniów z aparaturą do badania surowców włókienniczych oraz techniką wykonywania. odpowiednich ćwiczeń.

W kresie dwudziestolecia międzywojennego Szkoła spełniała jeszcze inną, bardzo istotną rolę w życiu społeczno - gospodarczym miasta i kraju. Już od zarania jej istnienia różne instytucje zawodowe, społeczne i miejskie organizowały tu kursy wieczorowe, których celem było dokształcanie zatrudnianych w przemyśle techników, majstrów i robotników, a także propagowanie nowych metod i kierunków z różnych dziedzin wiedzy technicznej.

Społeczne potrzeby upowszechniania wiedzy technicznej były tak duże, iż w roku 1928 postanowiono utworzyć Łódzkie Towarzystwo Kursów Technicznych, którego inicjatorem i współzałożycielem był dyr. A. Trojanawski. 0 zakresie działalności tego Towarzystwa niech świadczy fakt, iż w ciągu 11 lat istnienia wydało ono 1789 świadectw.

Charakterystyka procesu dydaktycznego

Państwowa Szkoła Włókiennicza zaliczana była do średnich szkół zawodowych, a jej celem było kształcenie techników technologów oraz techników dla potrzeb ruchu, nadzoru i naprawy instalacji maszynowych i elektrycznych w zakładach włókienniczych. Ponadto absolwenci wydziałów mechanicznego i elektrycznego znajdowali zatrudnienie odpowiednio w przemyśle budowy maszyn i elektrycznym.

Do klasy pierwszej na wydziałach włókienniczych i na wydział mechaniczny przyjmowano kandydatów w wieku od Z5 do 18 lat, którzy ukończyli 9 klas szkoły średniej ogólnokształcącej lub siedem klas szkoły powszechnej oraz złożyli egzamin sprawdzający z języka polskiego, historii Polski, matematyki i rysunku odręcznego. Kandydaci legitymujący się świadectwem ukończenia pięciu lub więcej klas szkoły średniej ogólnokształcącej obowiązani byli złożyć egzamin tylko z rysunku odręcznego. Wszyscy kandydaci poddawani byli również badaniom psychotechnicznym, a ostatecznym warunkiem przyjęcia był dobry stan zdrowia.

Na wydział Elektryczny przyjmowano kandydatów, którzy ukończyli w danym roku kalendarzowym 17 lat, a od 1937 r. - 16 lat, nie przekroczyli 20 lat życia, ukończyli 6 klas szkoły średniej ogólnokształcącej i złożyli egzamin wstępny w zakresie 6 klas gimnazjum z przedmiotów jak na innych wydziałach.

W pierwszym dziesięcioleciu działalności Szkoły egzamin wstępny odbywał się r pierwszej dekadzie września, a r drugim dziesięcioleciu - w końcu czerwca.

W okresie od 1923r, do 1930 r. Szkoła organizowała roczny kurs przygotowawczy dla kandydatów, którzy nie złożyli egzaminu wstępnego lub nie zostali przyjęci z braku miejsc. Ukończenie kursu z wynikiem pozytywnym dawało kandydatom promocję na pierwszy rok wybranego przez siebie wydziału. W 1atach 1923--19 30 kurs ten ukończyło około 600 kandydatów.

Realizacja procesu dydaktycznego aż do r. 1936 odbywała się na podstawie własnego programu nauczania, który wzorowany był na programach szkół niemieckich, a głównie na programie szkoły w Chemnitz, dostosowanych do potrzeb polskich. Program szkoły w swej istocie był więc syntezą programów istniejących już szkół zawodowych oraz wiedzy, praktyki przemysłowej, dydaktycznej i doświadczeń osobistych nauczycieli. 0d 1936 r. obowiązywał pogram nauczania wydany przez Ministerstwo WR i OP, w którego opracowanie poważny wkład wnieśli nauczyciele Szkoły Techniczno - Przemysłowej.

Tygodniowy wymiar zajęć na pierwszym kursie wydziałów przędzalniczego i tkackiego wynosił po 43 godziny, a na wszystkich kursach pozostałych wydziałów czy potem gimnazjów i liceum - 42 gadziny. W kształtowaniu sylwetki absolwenta Szkoły duży nacisk kładziona na przygotowanie praktyczne, czego wyrazem jest znaczna ilość godzin przeznaczona na zajęcia praktyczne w warsztatach szkolnych.

Na naukę przedmiotów ogólnokształcących obwiązujących w szkole, a więc język polski, niemiecki i historię, przeznaczano stosunkowo małą liczbę godzin, bo tylko 11,7% ogólnej liczby godzin ,na wydziałach włókienniczych i 9,52% na wydziale mechanicznym. Na wydziale elektrycznym nie uczono w ogóle języka polskiego, niemieckiego i historii, wprowadzając w zamian naukę o Polsce współczesnej, wiadomości prawno-państwowe, zasady ekonomii i geografię gospodarczą Polski, przeznaczając na realizację tych przedmiotów zaledwie 3,17% ogólnej ilości gadzin. Stan ten nieco się zmienił po wprowadzeniu w życie ustawy o ustroju szkolnictwa z 1932 r. przewidujący zwiększenie godzin na naukę przedmiotów ogólnokształcących oraz wprowadzenie nauki o Polsce współczesnej.

Po reorganizacji przyjmowano kandydatów, którzy ukończyli sześć klas szkoły powszechnej III lub II stopnia, albo uznaną przez władze szkołę równorzędną, ukończyli w roku kalendarzowym 14 lat, a nie przekroczyli 17 lat życia, posiadali dobry stan zdrowia oraz złożyli egzamin wstępny z przedmiotów: język polski z elementami historii, geografii z elementami przyrody, arytmetyki z geometrią i rysunku.

Formy i metody realizacji procesu dydaktycznego dostosowane były do możliwości i ówczesnej wiedzy w tym zakresie. Unikanie werbalizmu, rozbudzanie zainteresowań indywidualnych ucznia i przygotowanie go do pracy, zarówno samodzielnej jak i w zespole, to charakterystyczne cechy pracy nauczyciela w Szkole.

Proces dydaktyczny realizowany był w Szkole w warunkach zupełnego braku podręczników. Istniejące podręczniki da przedmiotów ogólna kształcących, używane w gimnazjach ogólnokształcących nie nadawały się ze względu na niedostosowanie do treści programowych. Natomiast do przedmiotów zawodowych nie było ani podręczników, ani odpowiedniej literatury technicznej w języku polskim. Sytuacja w tym zakresie uległa pewnej poprawie na przełomie pierwszego i drugiego dziesięciolecia, kiedy kilku nauczycieli przedmiotów zawodowych, a mianowicie: Bolesław Gabler, Bronisław Moczulski, Stanisław Łatkiewicz, Aleksander Nalepiński, Wacław Wędrychowski i Wiktor Solecki napisali pierwsze skrypty, wydawane od r.1929 przez Samopomoc Uczniowską.

Integralną częścią procesu dydaktycznego była praktyka przemysłowa, którą uczniowie odbywali w czasie wakacji letnich po ukończeniu I i II kursu, a na wydziale mechanicznym również po III kursie, a także po ukończeniu szkoły. Po ukończeniu nauki w Szkole i złożeniu egzaminu końcowego abiturienci o specjalności włókienniczej byli kierowani na dwuletnią, a o specjalności mechanicznej - roczną praktykę zawodową, i przeważnie o charakterze robotniczym, Dopiero po jej odbyciu, złożeniu dyrekcji Szkoły sprawozdania z jej przebiegu i zaświadczenia z jej oceny oraz złożeniu egzaminu praktycznego przed specjalną komisją, w skład której wchodzili: dyrektor Szkoły jako przewodniczący, delegat Ministerstwa WP i OP, przedstawiciele Rady Opiekuńczej i przemysłu, a także kierownik wydziału Szkoły i trzech nauczycieli, abiturient uzyskiwał tytuł "technika włókiennika" albo "technika ruchu fabrycznego".

W 1930 r. Ministerstwo zniosło praktykę poszkolną i odtąd ww. tytuły nadawano bezpośrednio po złożeniu egzaminu końcowego. Na wydziale elektrycznym nie było obowiązkowej praktyki poszkolnej, a tylko trzymiesięczna praktyka wakacyjna i abiturient po złożeniu egzaminu końcowego otrzymywał świadectwo ukończenia szkoły, równorzędne ze świadectwem dojrzałości.

Utworzone w 1936 r. ma podstawie ustawy "jędrzejowiczowskiej" gimnazja nie doczekały się swych absolwentów, gdyż obowiązujący w nich czteroletni cykl nauki miał się zakończyć w r.1940.

Zmiana statusu w r.1936 na mocy ustawy z 11 marca 1932 r. w hierarchii ustroju szkolnego nie obniżyła wysokiego poziomu szkoły z lat poprzednich. Wręcz przeciwnie poziom ten wzrastał nadal z roku na rok, zarówno .w zakresie ramowego materiału nauczania i jego treści, jak również w zakresie wymagań. Składały się na to takie czynniki jak: stała rozbudowa warsztatów i laboratoriów, wzrost poziomu i kadry nauczycielskiej, doskonalenie metod pracy oraz nabór coraz lepszych uczniów. Nie bez znaczenia był również wzrost popularności szkoły w społeczeństwie.

Charakterystyka kadry

Do największych trudności, z jakimi borykała się Szkoła w pierwszych latach istnienia w Polsce niepodległej, należy zaliczyć brak odpowiedniej kadry nauczycielskiej.

W okresie dwóch pierwszych lat działalności zatrudniano personel przypadkowy. Intensywne działania dyr. A. Trojanowskiego, zmierzające do zapewnienia Szkole odpowiednich sił nauczycielskich, w krótkim czasie uwieńczone zostały powodzeniem. Zdołał on bowiem od r. 1921 pozyskać dla :Szkoły kilku inżynierów, znakomitych specjalistów, którzy w większości związali się z nią na stałe. Należeli do nich: Arkadiusz Grachulski i Bronisław Moczulski - przędzalnicy, Jan Pasierbiński - tkacz, Stanisław Łatkiewicz - farbiarz kolorysta, Kazimierz Markiewicz i Aleksander Nalepiński - mechanicy oraz Bolesław Gabler - farbiarz zatrudniony zresztą już wcześniej. Byli to ludzie o dużej wiedzy teoretycznej i doświadczeniu i po krótkim okresie pracy w szkole stali się doskonałymi i zamiłowanymi pedagogami.

Ofiarna i zaangażowana praca całego grona nauczycielskiego, kierowana przez kolejnych dyrektorów, była źródłem wszystkich osiągnięć Szkoły. Pierwszy z nich, inż. Adam Trojanawski, pełnił tę funkcję w latach 1919-1931, a jego działalność zasługuje na miano pierwszego budowniczego wielkości i autorytetu szkoły. Drugim dyrektorem, w okresie od 1.02.1932 r. do 1.07.1939 r. był inż. Jan Kunstman. Absolwent Szkoły Przemysłowej w Bielsku, po ukończeniu studiów na wydziale mechanicznym Politechniki Lwowskiej przez wiele lat był dyrektorem Państwowej Szkoły Sukienniczej w Rakszawie. Posiadając dużą wiedzę i bogate doświadczenie pedagogiczne włożył duży i znaczący wkład w dalszy rozwój Szkoły.

Zespół nauczający składał się z nauczycieli i instruktorów. Dla uzyskania pełnych kwalifikacji nauczycielskich, poza dyplomem wyższej uczelni, wymagano dyplomu upoważniającego do nauczania w szkołach zawodowych, wydawanego przez Min. WR i OP. Po reformie ustroju szkolnego, na mocy ustawy z 11.03.1932 r. -od instruktorów oprócz wykształcenia zawodowego średniego i praktyki przemysłowej wymagano jeszcze dyplomu upoważniającego do prowadzenia zajęć praktycznych, wydawanego przez Kuratorium.

O poziomie pracy, jaki osiągnęła Szkoła tuż przed drugą wojną światową, świadczy fakt, że na ogólną liczbę 40 zatrudnionych w niej nauczycieli wszyscy posiadali wyższe wykształcenie, a tylko trzech było dochodzących.

Wielu nauczycieli legitymowało się dużym dorobkiem naukowym i piśmienniczym. Należeli do nich między innymi : B. Gabler, S. Łatkiewicz. A. Nalepiński, J. Pasierbiński, L. Pfeifer, W. Solecki, F. Sluchocki, A. Trojanowski, B. Moczulski, L. Temerson, a spośród nauczycieli przedmiotów humanistycznych W. Szczygielski i L. Stolarzewicz, który w dowód uznania jego dorobku naukowego i literackiego był powołany na członka Polskiej Akademii Literatury.

Wielu nauczycieli pracowało także społecznie w ,różnych organizacjach i stowarzyszeniach, których niepełna lista przedstawia się następująco: Stowarzyszenie Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych, Związek Nauczycielstwa Polskiego, Łódzkie Stowarzyszenie Techników, Łódzki Związek Techników Włókienniczych, Związek Zawodowy Techników Przemysłu Włókienniczego i Zawodów Pokrewnych w Państwie Polskim, Polskie Towarzystwo Chemiczne, Polskie Towarzystwo Chemików Kolorystów, Stowarzyszenie Elektryków Polskich, Stowarzyszenie Polonistów, Polskie Towarzystwo Historyczne, Polski Związek Zachodni.

W okresie największego zagrożenia dla Rzeczypospolitej wielu nauczycieli walczyło ma różnych frontach w obronie Jej niepodległości, a później o wyzwolenie narodowe i społeczne. Wielu poległo i wielu było dręczonych w różnego rodzaju obozach i więzieniach. Kilku z nich trwało na nauczycielskim posterunku da końca, tzn. do dnia 20 grudnia 1939 r., w którym to dniu nastąpiło rozwiązanie szkoły przez hitlerowskiego okupanta.

Szkoła w czasie II wojny światowej

Rozpoczęcie roku szkolnego 1939-1940, zaplanowane początkowo na 4 września, zostało przez władze szkolne odroczone na czas nieokreślony. Od 27 sierpnia bowiem w budynku szkolnym pracował już punkt mobilizacyjny.

Na zwołanym w dniu 1 września zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami zebraniu rady pedagogicznej, któremu przewodniczył p.o. dyrektora Bolesław Gabler, większość nauczycieli po raz pierwszy dowiedziała się o hitlerowskiej agresji na Polskę. Następnego dnia na okoliczne domy spadły pierwsze bomby. Na uwagę zasługuje postawa młodzieży z tamtych dni. Jej żarliwy patriotyzm wyrażał się w masowym zgłaszaniu się do Szkoły, mimo zawieszenia zajęć szkolnych i deklarowaniu wszystkich swych sił dla obrony Ojczyzny. Wzięła ona udział w kopaniu rowów przeciwlotniczych w parku im. J. Poniatowskiego. Wielu zgłaszało się ochotniczo do wojska.

Wznowienie pracy Szkoły nastąpiło w dniu 11 września, a więc już po wkroczeniu wojsk niemieckich do Łodzi. Uruchamianie zajęć szkolnych odbywało się stopniowo w okresie od 25 września do 8 października w miarę powracania do szkoły uczniów i nauczycieli. Zmieniły się jednak w sposób zasadniczy warunki pracy Szkoły. Dla jej potrzeb oddano jedynie parter budynku głównego i pawilony warsztatowe. Na I i II piętrze budynku głównego Niemcy umieścili rannych żołnierzy polskich. Dla poprawienia sytuacji część zajęć dydaktycznych oraz bibliotekę szkolną przeniesiono do pomieszczeń mieszkalnych, zajmowanych uprzednio przez byłego dyr. Jana Kunstmana.

Wyznaczonym przez Niemców komisarzem Szkoły został dotychczasowy instruktor na Wydziale Farbiarsko - Wykończalniczym Oskar Broksch, ,człowiek o nastawieniu prohitlerowskim i żywiołowej nienawiści do Polaków. Brał on aktywny udział w prześladowaniu i dyskryminowaniu polskiego personelu Szkoły. Za jego m.in. sprawą wielu nauczycieli aresztowano i wysiedlono. Na liście tej znaleźli się między innymi: Alfred Jagucki, Michał Jakubowski, Stanisłav Łatkiewicz, Alojzy Jamroz, Wacław Szczygielski, Ludwik Stolarzewicz, Franciszek Bator, Stanislaw Łaszkiewicz. W sytuacji zagrożenia i niepewności niektórzy nauczyciele i część młodzieży samorzutnie opuszczali szkołę i miasto. Na początku grudnia 1939 .r. stan klas zmniejszył się do 30%.

W dniu 20 grudnia 1939 r. Józef Weber, który od października zastępował chorego Gablera, otrzymał od władz niemieckich za pośrednictwem Brokscha pismo o rozwiązaniu Szkoły.

Po usunięciu z budynku szkolnego reszty nie wyleczonych jeszcze jeńców polskich Niemcy zorganizowali w nim kilka szkól zawodowych. W lutym 1940 r. w warsztatach szkolnych uruchomili tam Berufsfachschule, a od 1 września tego roku dwie szkoły: Staatliche Fachschule fur Textilirdustrie i Staadtliche Textilingenieurschule. Naukę w tych szkołach mogła pobierać młodzież tylko narodowości niemieckiej.

Baza naukowo-dydaktyczna polskiej szkoły włókienniczej była tak bogata, że zdankiem specjalistów niemieckich kwalifikowało to ją do poziomu szkoły inżynieryjnej. Wszystkim absolwentom Szkoły z okresu międzywojennego, którzy zadeklarowali przynależność narodową niemiecką, nadano tytuły inżynierów.

Niemieckie kierownictwo Szkoły skrupulatnie niszczyło wszystko, co świadczyło o polskości. Palono książki i dokumenty, których nie zdołano wcześniej zabezpieczyć. Nie udało się jednak zniszczyć wszystkiego. Dzięki ofiarnemu zaangażowaniu W. Szczygielskiego, opiekuna szkolnej biblioteki, trzecia część księgozbioru uczniowskiego i prawie cały księgozbiór nauczycielski znalazły się w polskich rękach i w znacznej części powróciły po wojnie do Szkoły. Ocalał również sztandar Szkoły, który z narażeniem życia ukryli i przechowywali przez cały okres okupacji zatrudnieni w warsztatach szkolnych Boleslaw Jamaskiewicz, były instruktor Szkoły i Jerzy Michalecki, były jej uczeń.

Terror i prześladowania nie złamały patriotycznego ducha nauczycieli i uczniów Szkoły. Na uwagę zasługuje Józef Weber, który obowiązki dyrektora pełnił z pełnym poczuciem godności i dumy narodowej podtrzymując na duchu swych młodszych kolegów. W kampanii wrześniowej brali udział między innymi: Bolesław Janaszkiewicz, Stanislaw Kowalski, Jerzy Michalecki, Stanisław Pertkiewicz, Leon Pfeifer, Wacław Szczygielski, Leopold Temerson oraz wielu starszych wiekiem uczniów szkoły.

W tajnym nauczaniu na terenie całego kraju brali udział między innymi: Stanisław Wiśniewski, Józef Czapowski, Emil Ukleja, Michał Kwaśniak, Wacław Szczygielski.

W ruchu oporu brali udział między innymi: Wacław Wędrychowski, Wacław Cichocki, Wacław Szczygielski, Stanisław Wiśniewski oraz wielu uczniów Szkoły. Jednym z nich był uczeń IV klasy Gimnazjum Tkackiego Kazimierz Mamełka, obecny dyrektor Szkoły. Działał na terenie łódzkiego Widzewa jako kierownik grupy kolporterów prasy konspiracyjnej. Po aresztowaniu w listopadzie 1942 r. osadzono go w więzieniu na ul. Sterlinga w Łodzi. Od polowy stycznia 1943 r. do końca wojny przebywał kolejno w obozach w 0święcimiu i w Sachsenhausen - Oranienburg. W obozach różnego rodzaju i w więzieniach przebywali ponadto: Jerzy Michalecki, Michał Jakubowski, Wiktor Solecki, Stanisław Kowalski, Leon Pfeifer, Bronisław Dembski, Wacław Szczygielski, Stanisław Wiśniewski, Józef Czopowski, Emil Ukleja, Leopold Temerson i Franciszek Mikinka.

Wielu nauczycieli i uczniów poległo na polu chwały lub zginęło w obozach koncentracyjnych. Ze względu na niedostatek dokumentacji w tym zakresie można tu wymienić jedynie kilka nazwisk: Maksymilian Dzierkowski, Wacław Wędrychowski, Wacław Cichocki, Stanisław Pertkiewicz, Mordka Hengeltraub, Stanisław Łaszkiewicz i Maksymilian Magura. Na wysiedleniu zmarli: Stanisław Łatkiewicz i Jan Pasierbiński.

Dzięki Nim wszystkim i postawie całego naszego narodu Szkoła pod adresem : Litzmanstadt, Ludendorfstrasse 115 przetrwała tylko do stycznia 1945 r., by znowu powrócić do dawnego adresu: Łódź, ul. Żeromskiego 115.